16.05.2014.
Secesija u Subotici
Autor: TO Subotica
Na prekretnici 19. i 20. veka uzavrela dešavanja u Evropi na poljima umetnosti, nauke i života stigla su preko Budimpešte i do Subotice – koje su se tada nalazile u istoj državi. To je bio period mira i ekonomskog napretka kada je Subotica bila u punom graditeljskom zamahu.
Promene koje su stigle iz Evrope polako su se uvukle i u arhitekturu Subotice ali su se dalje razvijale u dva pravca, u dve struje. Dok se jedna struja okreće evropskim centrima kao što su Minhen, Beč, Pariz i London, druga dominantnija se okreće nacionalnoj, mađarskoj, varijanti secesije. Mada je evropska brojnija, mađarska varijanta sa tek nekoliko primera, ali izuzetnih po lokaciji, veličini i nameni dominira gradom i doprinosi da Subotica ponese naziv grada secesije. To su, naravno, Gradska kuća, sinagoga, palata Rajhl, banke...
Avangardni mađarski umetnici, po ugledu na svoje evropske kolege, smatrali su da industrijski razvoj vodi uništenju svega lepog te da umetnost treba uvesti u svakodnevni život oslanjajući se na narodno graditeljstvo i tradiciju primenom lokalnih materijala. Tragajući za nacionalnim osobnostimama, izučavajući narodno stvaralaštvo i narodno graditeljstvo, mađarska varijanta secesije je stvorila karakterističan i prepoznatljiv arhitektonski jezik.
Pored svih umeća, sposobnosti, saznanja i putovanja lokalnih arhitekata, tek je angažovanje autora iz Budimpešte ili drugih gradova - donelo duh velegrada i nova strujanja u arhitekturi Subotice. Ovde treba spomenuti tandem Marcel Komor i Deže Jakab, Ferenca Rajhla, braću Vago ali i lokalne arhitekte koji su to prihvatili kao što su Titus Mačković ili Pal Vadas.
Velika želja Subotičana i veliko nadahnuće evropskih graditelja, umetnika i zanatlija koji su podigli brojene secesijske gradjevine stvorili su dela, u Subotici i na obližnjem Paliću, koja su i nakon jednog veka podjednako lepa, atraktivna i intrigantna.
